آموزش و بررسی بصره (Basra)

مقدمه

بصره یک بازی کارتی خاورمیانه‌ای است که تا حدودی شباهت‌هایی به بازی غربی کازینو(Cassino) دارد. توضیحات مربوط به بازی بصره که در ادامه خواهید خواند، براساس سه منبع مختلف جمع‌آوری و نوشته شده‌اند:
اولی از “بانی اسمیت” است که توسط یک بازیکن حرفه‌ای مصری آموزش دیده است. اما معتقد است که این بازی به طور گسترده در قهوه‌خانه‌ها در سراسر خاورمیانه طرفدار دارد.

دومین منبع “الکسی لوباشف” است، که توضیحات او براساس توصیف آقای “اکبات ابراهیم خوسیم” از شهر صنعای یمن، که چندین سال بصره را بازی کرده بود. و همچنین تحت‌ نظر یک بازیکن مصری آموزش دیده بود جمع‌آوری شده است. به گفته آن‌ها نام دیگر بازی”Assaba-al-Komi ” است و تنها بزرگسالان آن را بازی می‌کنند، نه کودکان.
سومین منبع شرح نسخه‌ای لبنانی از بازی است که توسط “تونی متنی” ارائه شده است. با ادامه این مطلب از بیو کازینو همراه باشید.

بازیکنان و کارت‌ها

پک کامل و استاندارد 52 تایی ورق برای این بازی نیاز است. روشی از بازی که در این قسمت توضیح خواهیم داد، بنا بر نسخه مصری بازی است که توسط دو یا چهار بازیکن بازی می‌شود. اگر چهار بازیکن باشید، افراد دوبه‌دو تیم تشکیل می‌دهند و هم‌ تیمی‌ها مقابل یکدیگر می‌نشینند.

تقسیم ورق‌ها و شیوه بازی

کارت‌ها بر می‌خورند و بازیکنی که سمت چپ دیلر (Dealer یا توزیع‌کننده ورق) قرار دارد، کات (Cut) می‌کند. دیلر هم باید بعد از کات به پایین‌ترین ورق نگاهی بیندازد.

دیلر توزیع کارت‌ها را از بازیکن سمت راستی خود شروع می‌کند و در جهت خلاف عقربه ساعت به هر بازیکن 4ورق می‌دهد. 4ورق بعدی به رو، وسط میز قرار می‌گیرند. جایی که کارت‌های وسطی قرار دارند، اصطلاحا فلور (Floor) یا زمین نامیده می‌شود. شاید بازی در اصل روی زمین انجام می‌شده، و به همین علت این نام‌گذاری صورت گرفته است؛ با این حال آن‌چه امروزه مرسوم است، بازی دور میز است. اگر در میان کارت‌های فلور سرباز یا هفت لو خشت باشد، دیلر باید آن‌ها را جدا کند، بین کارت‌ها پخش‌نشده قرار دهد و ورق‌های جدیدی را جایگزین آن‌ها کند.

این جایگزینی بدون برزدن انجام می‌شود و اولین ورق‌ها از میان ورق‌های پخش‌نشده جایگزین خواهند شد.
بازیکن سمت راستی دیلر، بازی را آغاز می‌کند و نوبت بازی در خلاف جهت عقربه ساعت می‌چرخد. هر بازیکن در نوبت بازی خود باید یک کارت بازی کند و تا جای ممکن، ورق‌های فلور یا روی زمین را از آن خود کند. ورق‌های جمع‌آوری‌ شده توسط هر بازیکن پشت‌ و رو جلوی او قرار می‌گیرند و در حالتی که بازی با 4 بازیکن انجام شود، بازیکنان هر تیم ورق‌های برنده خود را روی هم قرار می‌دهند.

وقتی همه بازیکنان هر 4 ورق خود را بازی کردند، دیلر به هرکدام 4ورق جدید می‌دهد (اما هیچ ورقی در فلور قرار نمی‌گیرد) و بازی ادامه می‌یابد. زمانی که همه ورق‌ها توزیع شد و تمام بازیکنان 4ورق آخر خود را هم بازی کردند، بازی این دست تمام خواهد شد. امتیاز دست محاسبه می‌شود و جهت تغییر دیلر برای دست بعد، به سمت راست است.

بصره و قانون گرفتن کارت‌ها

اگر کارتی را بازی کنید که رنک آن با رنک یک یا چند کارت از کارت‌های فلور یکی باشد، کارت‌های هم‌رنک از آن شما خواهند شد و باید آن‌ها را پشت‌ورو جلوی خود قرار دهید. برای مثال، کارت 7، 7 را جمع می‌کند، بی‌بی کارت مشابه خود یعنی بی‌بی را جمع می‌کند و بازی به همین ترتیب ادامه می‌یابد.

اگر ورقی بازی کنید که رنک آن برابر با مجموع دو یا سه ورق از ورق‌های فلور باشد، می‌توانید آن گروه از ورق‌ها را جمع کنید. مثلا اگر ورق‌های فلور، 3 ،4 ،5 و 8 باشند و یک 9 بازی کنید، 4 و 5 را جمع خواهید کرد و 5، 4 و 9 را در کارت‌های برنده خود قرار می‌دهید. ارزش آس‌ها نیز برابر با یک است.

بنابراین اگر آس، 2 و 6 روی زمین باشند، می‌توانید با بازی‌کردن ورق 3، دو ورق آس و 2 را نیز جمع کنید؛ همچنین با 7 می‌توان آس و 6 را به‌دست آورید و یا با 9، هر 3ورق را از آن خود کنید.

مثال

بنابراین می‌توان با بازی‌کردن یک ورق، بیش از یک ورق را جمع کرد. برای مثال، اگر کارت‌های فلور، 4، 6، 10 و 3 باشند، با بازی‌کردن یک ورق 10، می‌توانید ورق‌های 4، 6 و 10 را همراه با ورق خود جمع کنید. اگر دو ورق شاه بین کارت‌های فلور باشند نیز می‌توانید با بازی‌کردن یک ورق شاه هردو را جمع کنید.

اگر کارتی بازی کنید که با هیچکدام از کارت‌های زمینه مچ نشود، در فلور باقی می‌ماند و می‌توان با ورق‌های بعدی آن را جمع کرد.

توجه داشته باشید که هیچ اجباری نیست تا در هر نوبت بازی ورق‌هایی را جمع کنید؛ حتی اگر کارتی داشته باشید که کارت‌های فلور را جمع می‌کند، می‌توانید ورق دیگری را بازی کنید. اما باید بدانید که اگر کارتی را بازی کنید که قابلیت جمع‌کردن ورق‌های فلور را داشته باشد، مجبورید آن‌ها را بردارید و در کارت‌های برنده خود قرار دهید!

توجه

شاه و بی‌بی ارزش عددی ندارند. شاه تنها با ورق شاه و بی‌بی تنها با ورق بی‌بی جمع خواهد شد. تنها راه دیگری که برای به‌دست‌آوردن شاه و بی‌بی دارید، بازی‌کردن کارت‌های ویژه یعنی سرباز یا هفت لو خشت است.

بصره زمانی رخ می‌دهد که بازیکنی تمام کارت‌های زمینه را جمع کند، و هیچ کارتی در فلور باقی نماند. بازیکن برای این حرکت 10 امتیاز کسب می‌کند و کارت‌ها را در میان کارت‌های برنده خود قرار می‌دهد تا امتیاز آن زمان محاسبه امتیاز دست، حساب شود.

مثال

سرباز در بصره ویژگی خاصی دارد. اگر ورق سرباز را بازی کنید، می‌توانید تمام کارت‌های زمینه را جمع کنید، اما باید توجه کنید که چنین حرکتی بصره به حساب نمی‌آید و هیچ امتیازی ندارد. اگر زمانی ورق سرباز را بازی کنید که کارتی در فلور نیست، سرباز برای ادامه بازی در فلور باقی می‌ماند.

هفت لو خشت هم مانند سرباز، تمام ورق‌های فلور را از آن شما خواهد کرد. نکته این‌ جاست که اگر کارت‌های فلور همگی ارزش عددی داشته باشند و مجموع رنک آن‌ها 10 یا کمتر از 10 شود، این حرکت بصره محسوب می‌شود و 10امتیاز برای بازیکن خواهد داشت. اما اگر مجموع اعداد بیشتر از 10 باشد یا در میان آن‌ها پیکچر کارت (شاه، بی‌بی و سرباز) وجود داشته باشد، همچنان با هفت لو خشت جمع خواهند شد، اما بصره نیست. اگر هفت لو خشت زمانی بازی شود که کارتی در فلور وجود ندارد، برای ادامه بازی در فلور باقی خواهد ماند.

زمانی که آخرین کارت بازی شود، تمام کارت‌های فلور به بازیکنی می‌رسد که آخرین بار ورق‌ها را جمع کرده است؛ اما این حرکت نیز بصره به شمار نمی‌آید.

محاسبه امتیازات

• زمانی که هر 52 ورق را بازی کردید، کارت‌های برنده هر تیم را بشمارید. تیمی که بیشترین تعداد کارت را داشته باشد (27 ورق یا بیشتر)، 30 امتیاز خواهد گرفت. اگر تعداد کارت‌های هر دو تیم مساوی باشند (هردو 26 کارت)، 30 امتیاز گرو نگه داشته می‌شود و به امتیاز برنده دست بعد اضافه خواهد شد. درواقع تیم یا بازیکنی که بیشتری ورق را در دست بعدی جمع کرده باشد، 60 امتیاز خواهد گرفت (30+30).
• هر سرباز و هر آس یک امتیاز، دو لو گشنیز 2امتیاز و ده لو خشت 3امتیاز دارند. هر حرکت بصره نیز 10امتیاز خواهد داشت. بنابراین بیشترین امتیازی که یک بازیکن یا تیم می‌تواند در یک دست کسب کند، 43 امتیاز + 10امتیاز برای هر بصره خواهد بود.
• هر تیم یا بازیکنی که اول 101 امتیاز را کسب کند، برنده بازی خواهد بود. ممکن است هر دو تیم در یک دست به 101 امتیاز برسند؛ در چنین شرایطی تیمی برنده بازی خواهد بود که امتیاز بیشتری از آن دست کسب کرده باشد. درصورت تساوی نیز باید دست‌های بیشتری بازی کنید تا زمانی که تساوی تیم‌ها از بین برود و برنده مشخص شود.
• معمولا 5 بازی انجام می‌شود و بازیکنی که حداقل 3 بازی را ببرد، برنده مسابقه خواهد شد. بازنده یا بازنده‌ها هم باید هزینه نوشیدنی‌هایی که طی بازی مصرف شده را بپردازند. اگر بعد از 4 بازی، هر کدام از شما 2 بازی را برنده شوید، می‌توان با توافق بازیکنان آخرین بازی را به‌جای 101امتیاز با 150امتیاز انجام دهید.

تاکتیک‌های بازی

مهم است که کارت‌هایی که طی بازی رو شده‌اند را به خاطر بسپارید. با این روش، اواخر بازی می‌دانید که حریف شما کدام ورق‌ها را دارد و می‌توانید حدس بزنید که احتمالا کدام را بازی خواهد کرد؛ بنابراین، می‌توانید مسیری احتمالی را برای بازی خود تعیین کنید تا کارت‌های بهتری جمع کنید و امتیاز بیشتری به‌ دست آورید.

یکی از مهم‌ترین ترفندهای بازی این است که سربازهای خود را نگه دارید تا زمانی که احساس می‌کنید ممکن است رقیب شما با بصره فلور را خالی کند، ورق سرباز را بازی کنید و کارت‌های فلور را جمع کنید. بهتر است رقیب خود اجازه ندهید تا با گرفتن امتیاز بصره از شما جلو بیفتد.

اگر هر دو بازیکن طی بازی روی ورق‌ها متمرکز بوده باشند، زمانی که دیلر می‌خواهد برای آخرین بار ورق‌ها را توزیع کند، دقیقا می‌دانند که کدام کارت‌ها باقی مانده و بر همین اساس بازی خود را ادامه می‌دهند.

تفاوت میان نسخه‌های متفاوت بصره

• در ورژنی که از بانی اسمیت منتقل شده که برای دو بازیکن طراحی شده است. بعد از کات، آخرین کارت از پک ورق‌ها به هردو بازیکن نشان دهید تا هردو بدانند که آخرین کارت بازی کدام خواهد بود.
• مونتانا حداد روش مختلفی از بازی را نقل می‌کند که در اردن مرسوم است. در این روش، امتیاز بصره، دوبرابر ارزش یا رنک ورقی است که برای حرکت بصره بازی شده باشد. در این روش پیکچر کارت‌ها هم با رنک 10 محاسبه می‌شوند. برای مثال، بصره‌ای که با ورق 7 انجام شده باشد، 14امتیاز و بصره‌ای که با بی‌بی انجام شود 20امتیاز دارد. سایر قوانین بصره اردنی مشابه قوانینی است که پیش از این گفتیم.

در نسخه نقل‌شده از الکسی لوباشف، تفاوت‌هایی وجود دارد که از این قرار هستند:
اگرچه جمع‌کردن ورق‌های فلور با سرباز، بصره به حساب نمی‌آید، اما اگر زمانی سرباز را بازی کنید که تنها یک ورق در فلور باشد و آن ورق هم سرباز باشد، بصره دوبل برای شما محاسبه خواهد شد و به جای 10امتیاز، 20امتیاز کسب خواهید کرد! البته مشخص نیست که این قانون از قوانین بصره‌ای است که در مصر بازی می‌شود، یا در یمن.

جمع‌کردن کارت‌های فلور با هفت لو خشت در شرایط زیر بصره به حساب می‌آید

مجموع کارت‌های فلور کمتر از 10 باشد.
تنها ورق‌های فلور، 10، بی‌بی و شاه باشند.
ورق‌های فلور قابل دسته‌بندی در دو گروه باشند به شکلی که مجموع رنک در هر دو گروه برابر باشد، به شرطی که این عدد کمتر از 10 باشد. برای مثال، جمع‌کردن ورق‌های آس، 2، 7 و 8 با هفت لو خشت بصره خواهد بود؛ چون (1+8)=(2+7)=9
-بازی مصری با 121 امتیاز انجام می‌شود، در حالی که این عدد برای بازی در یمن 101 است.

بازی بصره در لبنان

بصره لبنانی هم با دو یا چهار بازیکن بازی می‌شود. در بازی‌های چهارنفره دو تیم دونفره رقیب یکدیگر هستند و یارها روبه‌روی هم می‌نشینند. بازی با یک دست ورق کامل 52تایی انجام شده و نوبت دیلر در هر دست می‌چرخد. دیلر به هر بازیکن 6کارت می‌دهد (6کارت هر بازیکن همزمان)، و 4 ورق هم در فلور قرار می‌گیرند. نحوه محاسبه امتیاز ورق‌ها به صورت زیر است.

• 3 امتیاز برای 10 لو خشت
• 2 امتیاز برای 2 لو گشنیز
• 1 امتیاز برای هر سرباز
• 1 امتیاز برای هر آس

3 امتیاز برای هر تیمی که بیشترین تعداد کارت را جمع کرده باشد (اگر هر تیم 26کارت داشته باشد، از این امتیاز صرف نظر می‌شود).
بنابراین در صورتی که تعداد کارت‌های جمع‌شده برای دو تیم مساوی نباشد، بیشترین امتیازی که تیم می‌تواند کسب کند 16 خواهد بود (در صورت تساوی 13 امتیاز).

بازی توسط کسی که اولین کارت‌ها را دریافت کرده شروع می‌شود. اگر بازی دونفره باشد رقیب دیلر و اگر چهارنفره باشد بازیکن سمت راست دیلر شروع‌کننده خواهد بود. سپس بازیکنان به نوبت بازی می‌کنند. طی بازی، کارت‌ها ورق‌هایی را که رنک یکسانی دارند یا مجموع آن‌ها با رنک کارت بازی‌ شده برابر شود و یا تمام ورق‌هایی که این دو شرط را داشته باشند، جمع خواهند کرد. سرباز تمام ورق‌های فلور، بی‌بی تنها ورق‌های بی‌بی و شاه نیز تنها ورق‌های شاه را جمع می‌کنند.

همچنین، در این ورژن، هفت لو خشت قدرت ویژه‌ای ندارد. در نسخه لبنانی، بصره تنها در دو حالت اتفاق می‌افتد.

نکته

• اگر فقط یک ورق در فلور باشد، و بازیکنی که نوبت اوست بتواند ورقی بازی کند که ورق فلور را جمع می‌کند، بصره محسوب می‌شود و 10 امتیاز برای بازیکن خواهد داشت. جمع‌کردن هر ورقی به غیر از سرباز، توسط سرباز، بصره نخواهد بود. و تنها زمانی با سرباز می‌توان بصره رفت که تنها ورق فلور، سرباز باشد (این بصره هم یک بصره 10امتیازی معمولی به شمار خواهد رفت).
• فقط یک ورق در فلور است، بازیکن اول نمی‌تواند آن را جمع کند. و بازیکن دوم ورقی بازی می‌کند که رنک آن برابر با مجموع ورق‌های فلور است. برای مثال، ورق 3 در فلور است، بازیکن اول 4 را بازی می‌کند. اگر بازیکن بعدی ورق 7 را بازی کند، 3+4 را جمع خواهد کرد و امتیاز بصره خواهد گرفت

زمانی که بازیکن‌ها تمام ورق‌های خود را بازی کردند، دیلر 6 کارت دیگر به هرکدام از آن‌ها می‌دهد، اما کارتی در فلور قرار نخواهد داد؛ بازی ادامه پیدا می‌کند. در بازی‌های دونفره، ورق‌ها 4دور توزیع می‌شوند اما در بازی چهارنفره تنها 2دور خواهید داشت.
بعد از این که آخرین ورق بازی شد، هر ورقی که در فلور باقی مانده باشد به بازیکنی می‌رسد که آخرین بار ورق‌ها را جمع کرده است. سپس هر تیم یا بازیکن امتیازات خود را به علاوه بصره‌ها محاسبه می‌کند.

بازی تا جایی ادامه می‌یابد که یکی از دوطرف بازی 101 امتیاز یا بیشتر کسب کرده باشد و طرفی برنده خواهد بود که بیشترین امتیاز را به‌دست آورده است.

نکته‌ای جالب

شرح همین بازی لبنانی در کتاب “چادرها و اهرام: بازی‌ها و ایدئولوژی در فرهنگ اعراب، از تخت ه‌نرد تا Autocratic Rule” نوشته فواد خوری، نیز موجود است. به نظر می‌رسد تنها تفاوت آن با نسخه‌ای که توضیح آن را خواندید، امکان بازی توسط 3بازیکن باشد. که در این صورت دیلر باید به‌جای 6کارت، 4کارت به بازیکنان بدهد. به علاوه این‌که نام آشوش (ashush) نیز برای این بازی ذکر شده، که به معنی سرباز است.