معرفی، آموزش و بررسی بازی کارتی ورمز/ وورمزی (Vorms / Voormsi)

بازی کارتی ورمز یا وورمزی بازی ملی گرینلند بوده و یک بازی رایج در کشتی‌های ساحلی محسوب می‌شود. این بازی در سبک تریک و برای چهار بازیکن طراحی شده‌ است. همراه بیو کازینو باشید تا با آن بیشتر آشنا شوید.

معرفی بازی

ورمز یا وورمزی بازی ملی گرینلند بوده و یک بازی رایج در کشتی‌های ساحلی محسوب می‌شود. این بازی در سبک تریک و برای چهار بازیکن طراحی شده‌ است، اما امکان انجام آن با سه یا چهار نفر نیز وجود دارد. نسخه‌های متنوعی از این بازی موجود است.

بر اساس فرهنگ لغت دانمارکی-گرینلند (پیش از اجرای اصلاحات املایی گرینلند در سال 1973) هر دو واژه بروس (brus) و ورمز (vorms) در دانمارکی با vôrmse در گرینلند مشابه هستند. در نوشته‌هایی از متیو مک‌فایدن این بازی با عنوان وومپز (Wumps) بیان شده‌ است. حرف صامت اول در این عنوان همانند “w” انگلیسی تلفظ می‌شود. واژه “vôrmse” (که از سال 1973 به صورت وورمزی نوشته شده‌ است) منشأ گرینلندی ندارد؛ همچنین هیچ منبع دیگری برای واژه دانمارکی “ورمز(vorms)” پیدا نشده است.

این بازی به علت قدمت خود مشهور است. به نقل از برخی اهالی گرینلند ممکن است این بازی به دوره صید نهنگ مربوط باشد. این دوره به اواخر قرن پانزدهم و ناپدید شدن منطقه اسکاندیناوی و اوایل قرن 18 پیش از ورود مبلغان دانمارکی، زمانی که تنها راه ارتباطی با اروپاییان به وسیله دزدان دریایی و نهنگ‌ها بوده است، بازمی‌گردد.

هدف بازی

هدف در ورمز کسب امتیاز با برنده‌ شدن‌ تریک، و به دست آوردن‌ برخی از کارت‌هاست. در عین حال نیز باید از انجام همین کار توسط رقیب جلوگیری شود.

کارت‌ها و رتبه بندی آن‌ها

در ورمز از یک بسته‌ 36 کارتی متشکل از A، K، Q، J، 9، 8، 7، 6، 5 در هر یک از چهار خال گشنیز، پیک، دل و خشت استفاده‌ می‌شود؛ با این تفاوت که امروزه شاه خشت با 3 جایگزین شده‌ است. کارت‌ها به صورت استاندارد خود رتبه بندی نمی‌شوند:

• بالاترین دو کارت، که از نظر رتبه برابر هستند، سرباز گشنیز و شاه دل هستند. سرباز گشنیز معروف به توکوتسیت (واژه گرینلندی به معنای “جلاد شما”، یا در واقع به معنای “کسی که شما را می‌کشد”) یا توکو (در گرینلند به معنای “مرگ”) است. شاه دل هم با واژه وورمزی (واژه‌ای بومی در گرینلند نیست) مطرح می‌شود. تلفظ این دو واژه تقریباً مانند واژگان “dogutsit” و “wormsi” در انگلیسی است. اگر هر دوی این کارت‌ها در یک تریک بازی شوند، کارت دوم، کارت اول را شکست می‌دهد.
• سومین کارت در رتبه بندی 8 پیک است.
• بعد از 8 پیک به ترتیب نزولی، نه‌‌ها، آس‌ها، سربازهای باقی مانده، شش‌ها، پنج‌ها، هشت‌های باقی مانده، بی بی‌ها و شاهان باقی مانده (پایین‌ترین) قرار می‌گیرند. خال‌ها به صورت گشنیز (بالا)، پیک، دل، خشت (پایین) رتبه‌بندی می‌شوند.
• اگر 3 خشت به بازی هدایت شود، کارتی بی‌ارزش شمرده‌ شده‌ و دیگر کارت‌ها آن را شکست‌ می‌دهند. با این حال، در صورتی که در تریک بازی شود، شکست ناپذیر است. این کارت حتی 7ها را شکست می‌دهد. 7ها نیز توسط شاه سیاه شکست می‌خورند.
• هفت‌ها کارت‌هایی بی‌ارزش هستند، مگر اینکه به بازی هدایت شوند (یا به عنوان کارت دوم در زمانی که 3 خشت به بازی هدایت شده‌ است، بازی شوند). پس از این روند تنها می‌توان آن‌ها را توسط یک 7 از خال بالاتر، یا 3 خشت، یا شاه گشنیز شکست داد. شاه خشت قدرت ویژه‌ای برای شکست دادن‌ تمام هفت‌ها دارد ولی در شرایطی غیر از این دومین کارت پایین در رتبه بندی است. کارت‌هایی (به غیر از خشت 3) که بین هفت و شاه گشنیز بازی می‌شوند، مانع از این نمی‌شوند که شاه گشنیز تریک را از دست بدهد.
• اگر یک 7 به بازی هدایت شده‌ و توسط شاه گشنیز شکست بخورد، این شاه نیز به نوبه خود می‌تواند توسط شاه پیک شکست داده‌ شود. مشروط بر این که شاه پیک مستقیماً بر روی شاه گشنیز بازی شده‌ و هیچ بازی دیگری در این مابین انجام نشده باشد. در شرایطی غیر از این شاه پیک پایین‌ترین کارت است. این کارت هیچ قدرت مستقیمی بر روی هفت‌ها ندارد و شاه گشنیز آن را شکست می‌دهد.

بازیکنان

به طور معمول در ورمز چهار نفر بازی می‌کنند. افراد به عنوان یک تیم در مقابل یکدیگر می‌نشینند. 9 تریک در بازی وجود دارد. سه نفر نیز می‌توانند به انجام بازی ورمز مشغول شوند. در چنین حالتی هر فرد برای خودش بازی کرده و 12 تریک انجام می‌شود.  نسخه دو نفره به طور جداگانه توضیح داده‌ شده‌ است.

تقسیم کارت

بازیکنی که پایین‌ترین کارت را بکشد دیلر بوده و به هر نفر 4 کارت می‌دهد. بر طبق یکی از نسخه‌های موجود در مرجعی لهستانی تمامی کارت‌ها تقسیم می‌شوند گرچه این نسخه ناشناخته است.

روند انجام بازی

بازیکن سمت چپ دیلر در ابتدا پیشتاز است. در ادامه هم برنده هر تریک هدایت‌گر تریک بعدی خواهد بود.

یک لید می‌تواند از یک کارت یا از یک جفت یا سه یا چهار کارت از یک رتبه تشکیل شود. سایر بازیکنان نیز به نوبه خود باید همین تعداد کارت را بازی کنند. هیچ اجباری برای زدن‌ تریک در صورت توانایی وجود ندارد؛ به جز اینکه‌ اگر وورمزی رقیب به تریک هدایت شده‌ باشد، بازیکنی که توکوتسیت را در دست‌ دارد باید آن را بازی کند. یک جفت، سه‌گانه یا چهارگانه تنها می‌تواند با دو، سه یا چهار کارت شکست بخورد. لزومی ندارد که تمامی کارت‌ها از یک رتبه بوده‌ و تمامی کارت‌های هدایت شده‌ را شکست دهند. برنده شدن این کارت‌ها به ترتیب دو، سه یا چهار تریک به حساب می‌آید. مجموعی از هر رتبه کارت، حتی هفت‌ یا شاه‌، می‌تواند به تریک هدایت شود.

پس از هر تریک، هر فرد با برداشتن کارت دوباره دستی متشکل از 4 کارت را تشکیل می‌دهد؛ این کار تا زمانی که کارت در سهام موجود باشد ادامه می‌یابد. برنده‌ تریک در ابتدا کشیدن‌ کارت را انجام می‌دهد.

امتیازدهی

خطی با خطوط (استروک) متقاطع رسم می‌شود. هر تیم دارای یک بازو از خطوط متقاطع است. امتیازهای کسب شده‌ با پاک کردن‌‌ یا علامت زدن‌ بر روی استروک‌ها ثبت می‌شوند. اولین طرفی که تمام استروک‌های خود را پاک کند، برنده رابر (rubber) است. 9 استروک در بازی چهار و دو نفره، و 12 استروک در بازی سه نفره موجود است.

امتیاز بر اساس تریک‌های برنده شده‌ محاسبه می‌شود. گاهی اوقات تریکی که وورمزی (دل) در آن بازی می‌شود، امتیازی اضافی را برای برندگان به ارمغان می‌آورد.

امتیازدهی تریک‌ها

• به طور معمول تیمی که پنج تریک یا بیشتر کسب کند برای پنج تریک اول خود یک امتیاز و برای هر تریک اضافی یک امتیاز مازاد دریافت می‌کند.
• در بازی‌های دو و چهار نفره، تیمی که پنج تریک اول را برنده شود، یک امتیاز اضافی برای این کار کسب می‌کند.
• با این حال، اگر یک تیم تمام 9 تریک را برنده شود، کل دست باطل می‌شود و هیچ کس امتیازی کسب نمی‌کند.

امتیازدهی برای وورمزی

وورمزی می‌تواند در هر تریکی بازی شود. تیمی که تریکی همراه با وورمزی‌ به دست می‌آورد، در صورتی که احتمال شکست آن توسط توکوتسیت وجود داشته (از جانب شخصی که بازی کننده وورمزی بوده است)، برای این کار یک امتیاز می‌گیرد. بنابراین امتیاز برای برنده شدن یک تریک با وورمزی به علل زیر کسب نمی‌شود:

• اگر وورمزی آخرین کارتی باشد که در تریک بازی شده‌ است.
• اگر توکوتسیت پیش از این در تریک قبلی بازی شده‌ باشد.
• اگر بازیکن وورمزی، توکوتسیت را نیز در دست داشته باشد.

بازیکنی که برای برنده شدن یک تریک با وورمزی‌ امتیاز می‌گیرد، اگر از او خواسته شود، باید به سرعت کارت‌های خود را نشان دهد تا ثابت کند که توکوتسیت را در دست ندارند.

1. اگر وورمزی برنده یک تریک بوده‌ اما توسط توکوتسیت رقیب زده‌ شده‌ و تریک از دست برود، تیمی که توکوتسیت بازی کرده‌ دو امتیاز کسب می‌کند. این امتیاز در صورتی که وورمزی در زمان بازی توکوتسیت برنده تریک نبوده باشد به ثمر نمی‌رسد. برای مثال اگر رقیب قصد سوزاندن‌ کارت وورمزی را در یک تریک دوگانه داشته‌ باشد، تریکی که با توکستیت و 3 خشت برنده شده‌ است، پاداش 2 امتیازی به همراه ندارد.
2. اگر وورمزی برنده یک تریک بوده‌ ولی توسط توکوتسیت هم تیمی زده‌ شود (یا توسط توکستیت همان بازیکن در یک بازی دو نفره)، تیمی‌که وورمزی را همراه با توکوتسیت بازی کرده‌ تمامی امتیازات و دست خود را از دست می‌دهد.
3. زدن‌ وورمزی در زمانی که شما 3 خشت را به بازی هدایت کرده‌‌اید یک امتیاز برایتان به همراه خواهد داشت؛ صرف نظر از اینکه وورمزی توسط شریک شما بازی شده‌ باشد یا رقیب شما.
4. استفاده‌ از 3 خشت برای زدن‌ توکوتسیتی که به تازگی وورمزی برنده را شکست داده‌‌ است، 2 امتیاز به ارمغان‌ می‌آورد. در عین حال پاداش زدن‌ وورمزی با توکوستیت لغو می‌شود.
5. توجه داشته باشید که اگر 3 خشت توکوتسیت را شکست دهد هیچ پاداشی وجود ندارد؛ مگر اینکه توکوتسیت وورمزی‌ را شکست بدهد.

پایان بازی

1. اگر یک تیم امتیاز کافی برای برد را در اختیار داشته باشد، بازی می‌تواند در وسط یک دست به پایان برسد. با این حال، بازی تا زمانی که تیم امتیازدار یک تریک را از دست بدهد نمی‌تواند متوقف شده و هیچ امتیازی در طول دست نمی‌توان کسب کرد. به عنوان مثال اگر تیم شما 4 امتیاز داشته باشد و شما 8 تریک اول را برنده شوید، هنوز برنده نشده‌اید. اگر موفق به شکست در تریک نهم شدید، می‌توانید 5 امتیاز خود را کسب کرده (1 امتیاز برای پنج تریک به اضافه 1 برای پنج تریک اول به اضافه 3 برای سه تریک اضافی) و برنده بازی شوید. اگر در تریک نهم برنده شوید، دست باطل می‌شود و امتیاز شما همان 5 باقی می‌ماند.
2. تیمی که امتیاز زیادی به دست می‌آورد و امتیازش از 9 فراتر می‌رود، شکست خورده محسوب شده و به میزان امتیازات بیش از حد خود از هدف بازی عقب می‌ماند. همانطور که در بالا توضیح داده شد، امتیاز در لحظه‌ای به دست می‌آید که تیم امتیازدار یک تریک را از دست بدهد (یا در پایان یک دست). بنابراین امتیازات می‌توانند چندین بار در طول یک دست به جلو و عقب بروند. به عنوان مثال، شما با 7 امتیاز بازی را شروع می‌کنید. در ادامه در پنج تریک اول برنده شده و یکی از تریک‌ها را نیز با وورمزی کسب می‌کنید. رقبای شما در تریک ششم پیروز می‌شوند. در این موقعیت شما 3 امتیاز خواهید گرفت (پنج تریک به اضافه پنج تریک اول به اضافه وورمزی). این کار امتیازات شما را به 9 رسانده و دوباره به 8 بازمی‌گرداند. سپس شما سه تریک آخر را برنده می‌شوید. به این دلیل که تا پیش از این پنج تریک داشته‌اید، هر یک از این سه تریک آخر یک امتیاز اضافی برایتان به همراه دارند. بنابراین امتیاز شما تا 9 بالا رفته و تا 7 پایین می‌آید.

نسخه 3 نفره

از آنجایی که در این حالت 12 تریک برای بازی وجود دارد، امتیاز باید به 12 برسد. سایر جزئیات مانند نسخه 4 نفره است.

نسخه 2 نفره

این نسخه نیز تا امتیاز 9 بازی می‌شود. با این حال در برخی جزییات با نسخه 4 نفره تفاوت دارد.

1. بر اساس تمامی منابع مربوط به این بازی، فقط چهار کارت در ابتدا تقسیم می‌شود. دست‌ها در طول بازی دوباره تکمیل می‌شوند.
2. هر تریک شامل مضربی از چهار کارت است، زیرا هر بازیکن دو بار باید در هر تریک بازی کند. شاید این روند نشان دهنده این باشد که هر بازیکن یک هم تیمی خیالی برای خود دارد. لیدها می‌توانند به صورت یک کارته، جفت، سه‌گانه یا چهارگانه، درست مانند نسخه 4 نفره، باشند. پس از اینکه هر دو نفر بازی کردند در صورت امکان دست‌ها دوباره پر می‌شوند. فردی که در حال حاضر هدایت‌گر تریک است، در ابتدا کارت کشیده و در نوبت سوم بازی را انجام می‌دهد. بهترین چهار کارت (یا ترکیب) برنده تریک است.

منابع ورمز

الف. مکاتبه در سال 1995 بین نویسنده ومسئول بایگانی در موزه ملی گرینلند. متأسفانه مسئول بایگانی خودش بازی را انجام نداده است.

ب یادداشت‌هایی که در سال 1989 توسط متیو مک فادین بر اساس توصیف یک بازیکن گرینلندی، گردآوری شده است. متأسفانه متیو شاهد بازی نبوده است.

ث. مکاتبه در سال 1996/1997 بین نویسنده و لارس پترسن از KN-RTV.

د. مکاتبه در سال 1995 بین نویسنده و پروفسور پیترسن از دانشگاه گرینلند. متأسفانه این شخص خودش بازیکن ورمز نیست.

تعدادی از واژگان گرینلندی

زبان گرینلند نزدیکی بسیاری به لابرادور اسکیموها دارد، با این حال بسیاری از اصطلاحات بازی با ورق خود را از دانمارکی به امانت گرفته است. تأثیر دانمارکی بر زبان گرینلندی با مبلغان مذهبی در قرن 18 آغاز شد. هر کلمه می‌تواند منشایی هلندی داشته یا این که برآمده از دایره واژگانی شکارچیان نهنگ باشد.

اسی (essi)	آس
کونگی (Kunngi)	شاه
آرناک (arnaq) به معنای خانم اتکتیلیک (atequtilik) به معنای دامن پوش	بی بی
کینیتسی (kinitsi) نائگتی (knaegti)	سرباز
کلوق (kulooq)	گشنیز
سیپاک (sipaaq)	پیک
هرتری (hjerteri)	دل
رودری (ruderi)	خشت
الاترپای (aalaterpai)	بر زدن
نالوکاتات (nallukattat) اینوکات (inukkat)	کارت
نالوکاتاق (nallukattaq) (آتاسک-ataaseq)	(یک) کارت
پیناتاک (pinnattaq)	تریک
نرفالا (nerfala) تولوفی )tuluffi)	حکم
تولوفه، توروفه (tolufve, torufve)	حکم (هلندی تروف – troef)

منابع واژگان

1. لغت نامه‌های Oqaatsit، 1990، ISBN 87-558-0520-5 و Den Groenlands Ordbog، 1926، نوشته شولتز-لورنتزن.
2. مکاتبه سال‌های 1996/1997 بین نویسنده و لارس پترسن از KN-RTV.

بازی‌های مرتبط

بازی‌های مرتبط که در چندین کشور بالتیک و شمال اروپا انجام می‌شود برای شما در ادامه آورده شده است.

سوئد

در حال حاضر یک بازی مرتبط به نام براوس (Bräus) در جزیره گوتلند سوئد در حال انجام است.

ایسلند

بازی‌های مرتبطی با عناوین آلکورت و تری‌کورت (Alkort و Treikort) دست کم تا اواخر قرن نوزدهم در ایسلند انجام می‌شدند. این بازی‌ها نیز در کتاب‌های بازی ایسلندی توصیف شده‌اند.

دانمارک

یک بازی دانمارکی قدیمی مشابه با ورمز، که براس (Brus) نیز نامیده می‌شود، به وضوح در چندین کتابچه راهنما  توضیح داده شده است. این بازی همچنین در کتاب‌های بازی دانمارکی و فنلاندی توصیف شده و به یوتلند نسبت داده می‌شود.

لهستان

یک بازی قدیمی لهستانی با عنوان درازبارت (Drużbart) به طور مبهم در دو کتابچه راهنما توضیح داده شده است.

جزایر استونی

سوئدی زبان‌ها در قرن سیزدهم در جزایر کنونی استونی سکنی گزیدند. نوادگان آن‌ها تا سال 1944 و تا زمانی که از درگیری‌های مابین نیروهای هیتلر و استالین متواری بودند در آنجا ماندند.

در صفحه 115 منبع مربوط به نسخه استونی، به 9 بازی کارتی اشاره شده است؛ یکی از آن‌ها براس است. مکان‌هایی برای بازی‌ها در نظر گرفته شده است. برای براس این مکان ورمز (Worms) نامیده شده است؛ واژه‌ای آلمانی برای جزیره‌ای که در نقشه‌های مدرن استونی، ورمزی نوشته می‌شود. نام این جزیره بسیار نزدیک به نامیست که در گرینلند امروزی برای بازی استفاده می‌شود. با این حال مکانیسمی برای توضیح این که چگونه نام یک جزیره در استونی به نام یک بازی در گرینلند تبدیل شده است وجود ندارد. این صرفا ممکن است رخدادی تصادفی و جالب توجه باشد.

لیوونیا

فرهنگ لغت چند جلدی “Ordbog over det Danske Sprog”، نوشته اد داهلروپ، کلمه براس را به “براسبارت”، به معنای “مردی با ریش مجعد” مرتبط کرده است. بر طبق مرجعی در اواسط قرن 18 “براسبارت” یکی از سه بازی مورد علاقه طبقات متوسط ریگا (که در آن زمان عمدتا آلمانی زبان بودند) بوده است. این مرجع به شعری در اوایل قرن نوزدهم استناد می‌کند (Die Oberpahlensche Freundschaft، Die Oberpahl’sche Freundschaft، نوشته جی جی مالم) که در آن براسبارت توسط آلمانی زبانان و استونیایی زبانان بازی می‌شده است. بر اساس مرجع این بازی تا آغاز قرن 19 باقی مانده بوده ولی از سال 1879 دیگر طرفداران خود را از دست داده است. به نقل از نویسنده این بازی بدون شک منشا آلمانی داشته است تا روسی. بر اساس گفته یکی از ویراستاران شعر مالم پیشینه این بازی سوئدی است. جزئیاتی از حالت بازی ارائه نشده است.

روسیه

بر اساس منابع، بروزبارد (bruzbard) در لیست بازی‌های غیر روسی‌ای قرار دارد که در روسیه انجام می‌شوند. نام جایگزین روسی دولیا (Dulya) برای این بازی عنوان شده است. جزئیاتی از حالت بازی در این منبع وجود ندارد.

از خویشاوندان دورتر بازی می‌توان به استیریولت (Stýrivolt) فاروئی که در آن تفاوت در رتبه بندی به دو خال حکم محدود می‌شود، اشاره کرد. کایسراشپیل (Kaiserspiel) نسخه مدرن سوئیسی بازی ورمز است. در این بازی تفاوت در رتبه بندی به یک خال حکم محدود می‌شود.